Οι φαυλοι κυκλοι της υποτιθεμενης διαλεκτικης

Η διαλεκτική, ως μέθοδος εξόρυξης της αλήθειας, εφευρέθηκε από ποιους άλλους; Από τους αρχαίους Έλληνες πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια. Στις μέρες μας αποτυγχάνει τόσο, ώστε οι διαλεκτικοί δε μπορούν να καταλήξουν ούτε στο τι είναι διαλεκτική. Ιστορικά πρώτος τη χρησιμοποίησε ο Ηράκλειτος. Ο Πλάτωνας είχε άλλη άποψη για το τι αλήθεια είναι διαλεκτική, ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί πως δεν ξεκίνησε από τον Ηράκλειτο αλλά από το Ζήνωνα τον Ελεάτη. Ανάμεσα στις ακίνητες κατά τον Πλάτωνα ιδέες και στο αεί κινούμενο αρμονικό Όλον του Ηράκλειτου, σήμερα η διαλεκτική είναι δεκτό πως αφορά την προσέγγιση της αλήθειας μέσω της σύνθεσης αντιθέτων απόψεων.

Το πρόβλημα στην αναζήτηση της αλήθειας είναι βαθύ στις μέρες μας. Και δεν αρκεί η βασική αρχή της μεθόδου. Το ισχυρότερο όπλο εξέλιξης της σκέψης στους πλατωνικούς διαλόγους, εκείνο που πραγματικά λείπει από τις μέρες μας, είναι η αποφυγή των φαύλων κύκλων. Οποιοσδήποτε επιφανειακός ή εμβαθύνων μελετητής των αρχαίων κειμένων μπορεί εύκολα να παρατηρήσει κάτι. Η σκέψη δομεί έτσι το λόγο ώστε να μην υπάρχουν αμφιβολίες για την ορθότητα τηςπορείας. Οι εκφραστές αντίθετων απόψεων θα πάρουν το λόγο. Από τις αντιθέσεις θα βρεθούν τα κοινά σημεία, κάτι που θα οδηγήσει στην περίφημη σύνθεση. Η ορθή πορεία και η τελική σύνθεση, δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης.

Κι εδώ είναι το πρόβλημα της σύγχρονης αποτυχίας χρήσης της διαλεκτικής. Στην αμφισβήτηση της πορείας η οποία δεν αφήνει τα περιθώρια ολοκλήρωσης της τελικής δομής. Η χωρίς νέα στοιχεία αμφισβήτηση των τοπικών συμπερασμάτων μιας προσπάθειας, είναι τόσο εύκολη που γκρεμίζει όποιες γέφυρες χτίστηκαν ακυρώνοντας αυθαίρετα οποιαδήποτε τοπικά συμπεράσματα, φράσσοντας το δρόμο προς την τελική σύνθεση. Οι σύγχρονοι υποτιθέμενοι αναζητητές, είναι δογματικοί. Δεν αναζητούν μέσα από το διάλογο την εξελιγμένη πληρέστερη ιδέα που μπορεί να προκύψει παρά παραθέτουν ρητορικά επιχειρήματα στήριξης του δογματικού εγώ τους.

Η διαλεκτική, δεν πέτυχε μόνο επειδή συνέθετε αντίθετα. Πέτυχε κυρίως επειδή όταν οι συνομιλητές δεχτούν συναινετικά πως ένα κι ένα κάνουν δύο δεν πρόκειται στην πορεία της σύνθεσης να το αμφισβητήσουν. Αυτό ακριβώς λείπει από τους σύγχρονους αναζητητές. Μόλις διαπιστώσουν πως η σύνθεση που πρόκειται να επιτευχθεί καταρρίπτει αγαπημένες δογματικές απόψεις, οι φαύλοι κύκλοι οι θεμελιωμένοι στον εκάστοτε προσωπικό δογματισμό είναι ο συνήθης μονόδρομος προς την αποτυχία.

Στους μετέχοντες σε μία διαλεκτική προσπάθεια, δε συγκαταλέγονται διδάσκαλοι αλλά διδασκόμενοι. Για να δουλέψει σωστά, πρέπει πρώτα ο συνθέτης να δεχτεί πως δεν είναι τέλειος. Και να μάθει να αλλάζει.