Πού είναι η ευτυχία;

Όλοι κυνηγάμε την ευτυχία, όλοι τη θέλουμε. Σπάνια όμως συναντώ ανθρώπους που να είναι πραγματικά ευτυχισμένοι ή να παραδέχονται ότι είναι. Σαν να φοβόμαστε ότι μόλις αποδεχτούμε και παραδεχτούμε την ευτυχία μας, αυτή θα μας φύγει. Δεχόμαστε a priori (και δεν το αμφισβητούμε) ότι η ευτυχία είναι μόνο κάποιες στιγμές σε όλη τη ζωή μας, ενώ στην υπόλοιπη ζωή, κολυμπάμε στη δυστυχία. Σκεφτόμαστε επίσης ότι «με τόση δυστυχία που υπάρχει στον κόσμο, ποιο δικαίωμα έχουμε εμείς να είμαστε ευτυχισμένοι»; Οι ενοχές δηλητηριάζουν οποιαδήποτε διάθεση εστίασης μας στα θετικά (που έχουμε ορίσει ως συστατικά της ευτυχίας).

Δύσκολο το θέμα, ειδικά αν το εξετάσουμε νοητικά, θεωρητικά, μέσα από τις απόψεις, τις αρχές, τα ιδανικά του νου και όχι απλά, βιωματικά, μέσα από τον εαυτό μας και τη δική μας ζωή. Πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι είναι ευτυχία και έτσι συνεχίζουμε να την ψάχνουμε, χωρίς να εξετάζουμε τι είναι αυτό που πραγματικά ψάχνουμε με τόσο πάθος. Αλλά αν η ευτυχία είναι σχετική και υποκειμενική έννοια, τότε δεν μπορεί να είναι η αλήθεια. Αυτό που κάνουμε ουσιαστικά είναι να την προσαρμόζουμε στις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας, πιστεύοντας κάθε φορά ότι αυτά προσδιορίζουν την ευτυχία. Οι ανάγκες όμως αλλάζουν, όπως και οι επιθυμίες. Πού και πώς θα βρούμε λοιπόν την ευτυχία;

Πιστεύω όλοι συμφωνούμε ότι η ευτυχία δεν βρίσκεται στα υλικά αγαθά, στην επίτευξη στόχων, στις σχέσεις μας ή σε οτιδήποτε υπάρχει έξω από μας, γιατί σε όλα αυτά ενυπάρχει η έλλειψη, η αποτυχία, η απώλεια, ο πόνος, άρα η ευτυχία, αν υπάρξει, είναι πρόσκαιρη. Μήπως τότε την ευτυχία την κατακτούμε έξω από επιθυμίες, γήινες απολαύσεις και αγαθά, μακριά από ανθρώπους, πειρασμούς και την ενασχόληση με την καθημερινότητα; Μήπως η ευτυχία είναι μια ουτοπία που δεν ανήκει στον φθαρτό και προσωρινό αυτό κόσμο; Δεν είναι η ευτυχία εξάρτηση ή προσκόλληση όταν δηλώνουμε, «είμαι ευτυχισμένη αν…, θα είμαι ευτυχισμένη όταν…»;

Κάποτε είχα διαβάσει, «Αν δεν είσαι ευτυχισμένος τώρα, για κανένα ιδιαίτερο ή εμφανή λόγο, δεν θα είσαι ποτέ.» Μου πήρε πολλά χρόνια να καταλάβω το πραγματικό νόημα αυτής της φράσης, (τα περισσότερα της μέχρι τώρα ζωής μου θα έλεγα). Στο νου μας έχουμε ταυτίσει την ευτυχία με όλα τα θετικά χαραχτηριστικά (ομορφιά, καλοσύνη, χαρά…) αποκλείοντας από αυτήν όλα τα αρνητικά (ασχήμια, κακία, λύπη…). Αλλά στη διαίρεση, τη σύγκριση, την απόρριψη, τον αποκλεισμό και τη διαμάχη, μπορεί να υπάρξει ευτυχία; Το αντίθετο πάντα απειλεί να διαταράξει τις ισορροπίες και ο φόβος πάντα επισκιάζει τις όποιες πρόσκαιρες στιγμές ευτυχίας.

Θα μου πείτε, «Είσαι ευτυχισμένη όταν πονάει το παιδί σου και δεν ξέρεις τι να κάνεις για να το ανακουφίσεις; Είσαι ευτυχισμένη όταν τελειώνει μια σχέση και μένεις μόνη; Είσαι ευτυχισμένη όταν χρωστάς και δεν έχεις τον τρόπο να εκπληρώσεις τις υποχρεώσεις σου; Είσαι ευτυχισμένη όταν βιώνεις το θάνατο και τον πόνο της απώλειας;» Σημασία φυσικά δεν έχει τι θα απαντούσα εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος, αλλά να διερευνήσουμε τις ερωτήσεις, ο καθένας για τον εαυτό του, και να ανακαλύψουμε τι μπορούν να κρύβουν οι διαφορετικές θεάσεις;

Γιατί σε όλες αυτές τις ερωτήσεις κρύβονται επιπλέον έννοιες που δεν έχουμε επίσης τολμήσει να εξερευνήσουμε;. Τι είναι ο θάνατος; Τι σημαίνει έλλειψη; Υπάρχει έλλειψη στο σύμπαν; Ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός μιας σχέσης; Τι ρόλο παίζει το χρήμα στην πνευματική ζωή; Το δύσκολο δεν είναι να βρούμε τις απαντήσεις γιατί όποιος ψάχνει με ειλικρίνεια την αλήθεια, τη βρίσκει. Το δύσκολο είναι να τολμήσουμε τις ερωτήσεις και να μην αρκούμαστε σε απαντήσεις έτοιμες που ανήκουν σε άλλους αλλά δεν τις κατανοούμε οι ίδιοι βιωματικά. Πάντα επιστρέφω στο παράδειγμα με τα μικρά παιδιά που δεν σταματούν να κάνουν τις ίδιες ερωτήσεις μέχρι να πάρουν τις απαντήσεις εκείνες που «μιλούν» στην ψυχή και όχι στο νου τους. Έχουμε ξεχάσει αυτή την έμφυτη λειτουργία γιατί πιστεύουμε, ως ενήλικες, ότι ξέρουμε (ή θα έπρεπε να ξέρουμε).

Οι περισσότεροι συνήθως μεταθέτουμε την ευτυχία μας σε ένα μελλοντικό, ιδανικό χρόνο, όταν θα έχουμε καταφέρει αυτά που ορίζουμε ως σημαντικά για μας, όταν θα έχουμε εξασφαλίσει τις ιδανικές συνθήκες που φανταζόμαστε ότι χρειαζόμαστε, όταν θα έχουμε βρει τη νιρβάνα που ψάχνουμε. Αλλά η ευτυχία δεν μετατίθεται, δεν υπάρχουν οι «ιδανικές συνθήκες» ούτε η «νιρβάνα» που υπόσχονται ειδικοί και μη διαφόρων χώρων. Η ευτυχία βιώνεται πάντα στο παρόν, ανεξάρτητα από την τελειότητα, το απόλυτο ή το άπειρο που ο νους πλάθει με μαεστρία στις θεωρίες του. Μπορούμε να περιγράψουμε την ευτυχία, να αφηγηθούμε μια ευτυχισμένη στιγμή αλλά όχι να τη βιώσουμε είτε σαν ανάμνηση είτε σαν πρόθεση μελλοντική.

Η ευτυχία είναι η ίδια η αφοσίωση στο εδώ και τώρα, με όλα όσα το αποτελούν και το συνθέτουν, γιατί όλα έχουν κάποιο Λόγο, που συνθέτει το Όλον. Η δυστυχία μας έγκειται στο ότι δεν κατανοούμε αυτό το Λόγο, δεν αντιλαμβανόμαστε το Όλον και νοιώθουμε αποκομμένοι από το σύνολο, τους άλλους, τη ζωή. Η ευτυχία θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αυτή ακριβώς η εμπιστοσύνη στη διαδικασία της ζωής, η συνεχής μάθηση και δημιουργία με ταπεινότητα, πίστη και την πρόθεση να ρέουμε με το ρεύμα της ζωής αντί κόντρα και με διάθεση ελέγχου. Απαιτεί ένα διαφορετικό τρόπο ύπαρξης όταν καταφέρνουμε να είμαστε ταυτόχρονα οι ηθοποιοί, ο θεατής αλλά και ο παρατηρητής που παρακολουθεί όλο το σκηνικό της συνολικής ζωής μας έξω από τα όρια του χρόνου και του χώρου.

Δεν θα μπορούσε η ευτυχία να είναι ανεξάρτητη από τη γνώση του εαυτού μας, την αναγνώριση και την αποδοχή αυτού που είμαστε πραγματικά, καθώς παρατηρούμε με σεβασμό και ευγνωμοσύνη την πορεία του. Η προσπάθεια να κρύψουμε, να απορρίψουμε, να αλλάξουμε μέρος του εαυτού μας είναι ίσως η πηγή της δυστυχίας μας που μας εμποδίζει να ζούμε αληθινά και απλά τη στιγμή. Είναι η εμμονή μας να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο σε αντίθετα που προκαλεί την πλάνη, την μάχη αλλά και τη δυστυχία που είναι αναπόφευκτη στο μάτριξ του νου που έχουμε δημιουργήσει (μπορεί όχι με τη θέληση μας αλλά σίγουρα με τη συγκατάθεση μας).

Μπορούμε όμως να αποφύγουμε τον πόνο, το φόβο, το θυμό; Μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι όταν πονάμε, όταν φοβόμαστε και βρισκόμαστε σε απόγνωση, όταν εξοργιζόμαστε; Όχι, θα πει ο νους που έχει ήδη κατατάξει όλα αυτά στα αρνητικά και «προς αποφυγήν» χαραχτηριστικά της ανθρώπινης φύσης. Μήπως η διαφορετική θέαση (και η ευτυχία) βρίσκεται στην προθυμία μας να εγκαταλείψουμε τις ιδέες μας, τις θεωρίες που έχουμε εφεύρει περί αλήθειας, πραγματικότητας και ηθικής; Όσο προσπαθούμε να μην έχουμε επιθυμίες, τόσες περισσότερες έχουμε. Δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες επιθυμίες. Υπάρχουν επιθυμίες, που άλλοτε κρύβουμε βαθιά στο υποσυνείδητο μας, άλλοτε διεκδικούμε πλάγια ή έμμεσα, αλλά σπάνια με ειλικρίνεια, ταπεινότητα και εμπιστοσύνη σε αυτό που είμαστε.

Σίγουρα η ευτυχία δεν έρχεται ξεχωριστά από την εξερεύνηση του νου, των προγραμμάτων του, όλα όσα είμαστε αλλά αγνοούμε και όλα όσα δεν είμαστε αλλά υιοθετούμε από φόβο. Δεν υπάρχει ευτυχία μέσα στην πλάνη του Εγώ που πιστεύει ότι είναι παντοδύναμο, κυρίαρχο αλλά ταυτόχρονα μικρό και αδύναμο: σε αυτήν ακριβώς τη δυαδικότητα βρίσκεται και η ανικανότητα του να κατανοήσει την συνύπαρξη των αντιθέτων. Όταν το Εγώ συγκρίνει, κρίνει, κατατάσσει και συμπεραίνει, βρίσκεσαι ήδη έξω από την ευτυχία που ψάχνει. Όταν παραμένει προσκολλημένο στο παρελθόν, χάνει το παρόν, που είναι ο μόνος πραγματικός χρόνος που έχουμε. Όταν ελπίζει στο μέλλον, μεταθέτει την ευτυχία σε ένα αόριστο χρόνο που υπάρχει μόνο σαν ιδέα. Όταν ορίζει, αποκλείει, διαχωρίζει, τότε εξαρτάται και περιορίζεται.

Μήπως ευτυχία είναι η ελευθερία από τους εσωτερικούς δαίμονες μας (ευδαιμονία) ή πιο σωστά, η αρμονική συνύπαρξη μαζί τους; Μήπως είναι «απλά» να «νοιώθεις καλά στο πετσί σου» (αυτό που είσαι), ότι και αν συμβαίνει; Μήπως είναι η αρμονία σκέψης, λόγου και πράξης στο εδώ και τώρα; Μήπως ευτυχία είναι η προθυμία να απελευθερώνεσαι (να πεθαίνεις) καθημερινά χωρίς να μετανιώνεις, να κρατιέσαι ή να ελπίζεις σε οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτό που ΕΙΝΑΙ αυτή τη στιγμή; Μήπως η ευτυχία είναι συνώνυμο της αλήθειας; Και μήπως η αλήθεια αφορά αυτό που είμαστε κάθε στιγμή, χωρίς κρυφές επιθυμίες, ανάγκες και φόβους που δεν έχουμε τολμήσει να δούμε στο φως; Μήπως τελικά η ευτυχία βρίσκεται μόνο μέσα μας ενώ την ψάχνουμε κάπου αόριστα και μακριά;

Τώρα, τι μας εμποδίζει να είμαστε ευτυχισμένοι; Πότε θα σταματήσουμε να τρέχουμε και να σκεφτούμε τι αλήθεια κυνηγάμε;


Πηγή