Η επιστήμη της αγάπης

Η λέξη αγάπη αναφέρεται πολύ συχνά. Υπάρχει η μητρική αγάπη, η οικογενειακή αγάπη, ο έρωτας, η σεξουαλική αγάπη, η ευρύτερη αγάπη για τους συνανθρώπους μας και η θρησκευτική αγάπη για το Θεό.
Κάποιοι πολιτισμοί έχουν περισσότερες από 10 διαφορετικές λέξεις για τις διάφορες εκφάνσεις της αγάπης ενώ οι ποιητές και οι συνθέτες βρίσκουν πάντα αναρίθμητες αφορμές για τον εκθειασμό της.

Η ανάπτυξη της επιστήμης της αγάπης βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Οι επιστήμονες έχουν μόλις ξεκινήσει να κάνουν παρατηρήσεις στην φύση και την προέλευση της αγάπης.
Σήμερα μπορούμε να εξετάσουμε το ανθρώπινο μυαλό και να παρατηρήσουμε τις δραστηριότητες και τις βιοχημικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό του ανθρώπινου εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της αγάπης, να εξερευνήσουμε τις διάφορες ανθρώπινες εμπειρίες, να εξετάσουμε πως επιλέγουμε το σύντροφο μας και την εξελικτική πορεία της αγάπης.

Ο εθισμός

Τι ακριβώς λοιπόν συμβαίνει κατά τη διάρκεια των απότομων αλλαγών της διάθεσης μας όταν ερωτευόμαστε;
Στον εγκέφαλο μας, ο έρωτας παρουσιάζει ομοιότητες με την κατάσταση της ψυχικής αναταραχής ή με μια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, όταν κάποιος ερωτεύεται αρχικά τα επίπεδα της σεροτονίνης στον οργανισμό του πέφτουν κατακόρυφα ενώ αυξάνονται κατά πολύ τα επίπεδα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.
Αυτή η κατάσταση παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την κατάσταση του εθισμού από ένα φάρμακο, δημιουργώντας ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της ευχαρίστησης και του αντικείμενου του πόθου μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επιθυμούμε να βλέπουμε συχνά το αγαπημένο μας πρόσωπο.
Ο πόθος μας ελέγχεται από τις σεξουαλικές ορμόνες, όπως η τετοστερόνη, τα επίπεδα της οποίας είναι ευμετάβλητα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τα επίπεδα της ορμόνης κορτιζόλης που ελέγχει το άγχος και της φενιλεθιλαμίνης, η οποία προκαλεί την εγρήγορση μας.
Στη συνέχεια κάποιες άλλες ορμόνες όπως η οξυτοκίνη και η βαζοπρεσσίνη επηρεάζουν τον οργανισμό του ατόμου και φαίνεται να είναι πολύ σημαντικές για την διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων.
Τα ζευγάρια τα οποία είναι μαζί αρκετά χρόνια παρουσιάζουν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα που σχετίζεται με αυτές τις ουσίες, όταν αντικρίζουν τον αγαπημένο τους.
Η εξέταση των ερωτευμένων ατόμων απέδειξε την ακρίβεια του παλιού ρητού: «Η αγάπη είναι τυφλή». Έχει αποδειχτεί ότι όταν κάποιος είναι ερωτευμένος τα επίπεδα της ντοπαμίνης είναι αυξημένα ενώ περιοχές οι οποίες συνδέονται με αρνητικά συναισθήματα και κοινωνικά προβλήματα είναι απενεργοποιημένες. 

Η χημεία

Η επιλογή του σωστού συντρόφου είναι μια πολύ σημαντική υπόθεση, με ποια κριτήρια γίνεται λοιπόν αυτή η επιλογή;
Υπάρχουν πολλοί αθροιστικοί παράγοντες για την επιλογή του επιθυμητού συντρόφου. Η εξωτερική εμφάνιση είναι ένας σημαντικότατος προφανής παράγοντας.
Οι υπόλοιποι παράγοντες είναι λιγότερο προφανείς. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες οι άνθρωποι έλκονται από άτομα με τα οποία παρουσιάζουν ομοιότητες με αυτούς ή μερικές φορές με τους γονείς τους.
Το άρωμα επίσης φαίνεται να είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας επίσης, οι άνθρωποι συνήθως έλκονται από άτομα των οποίων η μυρωδιά παρουσιάζει διαφορετικούς συνδυασμούς γονιδίων ανοσοποιητικού συστήματος (MHC) από αυτούς.
Άτομα με διαφορετικό συνδυασμό τέτοιων γονιδίων παράγουν πιο υγιείς απογόνους.
Σε κάποια είδη όπως στα πουλιά και στα ποντίκια, η προσέλκυση του ερωτικού συντρόφου γίνεται με κάποιους περίεργους ήχους και εντυπωσιακές κινήσεις. Η νοημοσύνη και οι ικανότητες ενός ατόμου είναι επίσης πολύ σημαντικοί παράγοντες.
Οι υπόλοιποι παράγοντες είναι περισσότερο τυχαίοι. Αυτό σημαίνει ότι οι παράγοντες αυτοί δεν είναι προβλέψιμοι.

Η εξέλιξη της αγάπης

Οι διάφορες μορφές της αγάπης έχουν πιθανώς μια κοινή εξελικτική αρχή, τι εξετάζουν λοιπόν οι επιστήμονες;
Η μητρική αγάπη φαίνεται να είναι μια καλή αρχή. Βιολογικά έχει νόημα. Στα ζώα τα οποία βοηθούν τους απογόνους τους να επιβιώσουν, ο δεσμός μεταξύ τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την μεταφορά των γονιδίων της μητέρας στην επόμενη γενιά.
Η οξυτοκίνη μπορεί να είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη του δεσμού μεταξύ μητέρας και παιδιού. Κάποια άλλη ορμόνη, η προλακτίνη, μπορεί να διεγείρει το μητρικό και πατρικό ένστικτο για τις γυναίκες και τους άντρες αντίστοιχα.
Σε αντίθεση με την μητρική αγάπη, η μονογαμική στάση ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό φύλο είναι σπάνια στα θηλαστικά. Λιγότερο από 5% των ατόμων είναι μονογαμικά ενώ δεν υπάρχει προφανής αιτία για την εξήγηση αυτού του φαινομένου.
Φαίνεται ότι σε αυτά τα θηλαστικά που ισχύει η μονογαμία, η εξέλιξη μετέφερε την βιοχημεία της κατάστασης η οποία δημιουργεί το στενό δεσμό της μητέρας με το νεογέννητο ώστε να συνδέσει το θηλυκό με το αρσενικό άτομο σε μια σχέση.
Μια μελέτη συγκεκριμένων ειδών αποκαλύπτει ότι είναι δυνατή η μετατροπή των ατόμων από ασύδοτα σε πραγματικά πιστά άτομα με την διαφοροποίηση ενός μόνο γονιδίου που σχετίζεται με την ουσία βαζοπρεσσίνη.
Όποια και αν είναι η προέλευση και ο σκοπός του έρωτα, είναι γεγονός ότι οι μακροχρόνιες σχέσεις μας βοηθούν να είμαστε χαρούμενοι.
Η αγάπη επίσης δεν περιορίζεται ανάμεσα στα αντίθετα φύλα. Παρόλα αυτά αυτό το είδος της αγάπης είναι κάπως διαφορετικό αλλά βοηθάει στην διατήρηση της ενότητας ενός κοινωνικού συνόλου.

Η απόρριψη

Δυστυχώς δεν είναι όλα ευχάριστα όταν πρόκειται για την αγάπη. Η έκσταση, η ευφορία και η χαρά μπορεί να συνοδεύονται από τη ζήλια, το θυμό και την απόρριψη.
Η κατάσταση του έρωτα έχει εξελιχθεί διότι οι άνθρωποι οι οποίοι επικεντρώνουν την προσοχή τους σε έναν ιδανικό σύντροφο κερδίζουν χρόνο και ενέργεια και έτσι βελτιώνουν τις πιθανότητες της επιβίωσης και της επιτυχούς αναπαραγωγής τους. Αυτό όμως σημαίνει ότι οι άνθρωποι βιώνουν τρομερή απογοήτευση όταν απορρίπτονται από τον αγαπημένο τους.
Οδυνηρά συναισθήματα δημιουργούνται όταν τα κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα επίπεδα της ντοπαμίνης αποτυγχάνουν στον σκοπό τους.
Παραδόξως όταν νιώθουμε την απόρριψη από κάποιο άτομο μπορεί να τον αγαπήσουμε ακόμα πιο πολύ. Αρχικά διαμαρτυρόμαστε και επιχειρούμε να κατακτήσουμε ξανά τον αγαπημένο μας.
Επίσης δημιουργείται ένας πανικός καθώς νιώθουμε κάτι συναφές με το άγχος του αποχωρισμού που βιώνουν τα νεαρά άτομα τα οποία απορρίπτονται από τους γονείς τους.
Στη συνέχεια η αγάπη μπορεί να γίνει θυμός και μίσος, καθώς οι περιοχές που σχετίζονται με την αποδοχή συνδέονται στενά με τον εγκέφαλο. Τελικά συχνά καταλήγουμε να βιώνουμε μεγάλες περιόδους κατάθλιψης και απογοήτευσης.
Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να προκαλέσουν εμμονές και τάσεις βίας.
Παρότι αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να χαρακτηριστούν παθολογικές και ίσως να είναι σχετικά σπάνιες, η αλήθεια είναι ότι είναι πολύ πιο κοντά σε εμάς απ’ ότι πιστεύουμε. Η κατάσταση του πάθους μοιάζει με ψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά για μερικούς ανθρώπους, η αγάπη μπορεί να είναι κάτι πολύ πιο απειλητικό.

Πηγή: Pathfinder.gr – Newscientist